Barış Manço ve Cem Karaca'dan Hamburgere Yazılmış Birer Şarkı ve Dünya Hali

Barış Manço'nun 1985'de yayınladığı 24 Ayar albümünde Lahburger adlı bir şarkısı vardı. Cem Karaca ise 1992'de Cahit Berkay ve Uğur Dikmen'le birlikte yaptığı Nerede Kalmıştık albümünde Niyazi Köfteler isimli bir şarkıya yer verdi.  Bu iki şarkı bize hem dönemin gündeminden haber veriyor, hem de iki sanatçının dünyaya bakış açılarındaki farklılığı gösteriyor.

Barış Manço diyor ki:

Evvel zaman içinde kalbur saman içinde

Kaf dağının ardında uzak bir ülkede

Kozu paylaşmak için iki düşman kabile

Seçtiler iki civan sürdüler beni dare

Biri aslan yürekli mağrur kartal misali

Biri ürkek bakışlı anka kuşu sanki

Çektiler silahları çünkü ilahlar kurban ister

Töreler aşk dinlemez yalnız emreder

Hamburger gençliğin sevgilisi

Hamburger sevdanın yanık sesi

Hamburger çift kaşarlı bir rüya

Hamburger olmaz güzelin böylesi

Biraz soğan biraz ketçap

Salata malata hardal ketçap

Hamburger bu aşk fizik ötesi

Hamburger çıtır çıtır patates ile

Hamburger dilinmiş turşu ile

Hamburger batıya açılan pencere

Hamburger pencereden uçtu tencere

Biraz soğan biraz ketçap

Salata malata hardal ketçap

Lahmacun lahmacun 

Dünyayı dolaş benzeri yoktur edalı işveli lahmacun

Sen sofranı kur yemeyen toktur şifalı cilveli lahmacun

Mis gibi tereyağlı envai bahar biberli sumaklı lahmacun

Beş dakika pişir tam orta karar ceylan bakışlı lahmacun

Hamburger yaşlı genç ayırt etmez

Hamburger esmer sarışın fark etmez

Hamburger güleryüzlü herkese

Hamburger o da güler naz etmez

Biraz soğan biraz ketçap

Salata malata hardal ketçap

Lahmacun lahmacun 

Dürüp dürüp sar kenarını tutma nazik salçalı lahmacun

Kuzu kulağıyla rokayı unutma limonlu ekşili lahmacun

Yandım dedikçe buz gibi ayran şalgam suyu lahmacun

Bin derde deva maydonuzuylan hamuru nakışlı lahmacun

Hamburger batıya açılan pencere

Hamburger pencereden uçtu tencere

Lahmacun lahmacun

Kıyması bolca soğanı da onca neşelendikçe kahroldukça

Hamburger bu aşk fizik ötesi

Salçalı koruklu biberli olsa sona kalan donup saçını da yolsa

Aslan yürekli burger ceylan bakışlı lahmacun

Çelik bilekli burger hamur nakışlı lahmacun

Gözümün nuru burger ciğer parem ne der

Lahburger lahburger

Lahburger lahburger

Bu öykü böyle gider başı sonu bilinmez

Bilinen şeyler ise her zaman söylenmez

Rakı da bir ayran da bir içmesini bilene

Şap da bir şeker de bir tokum diyene

Şal da bir çuha da bir giymesini bilene

Güzel de bir çirkin de bir sevdim diyene

Her yeni doğan bebek yeni bir dünya demek

Aç gözünü hoş geldin lahburger bebek

Onlar erdi murada kerevet bize kaldı

Bu yarışta bayrağı lahburger aldı

Aç gözünü hoş geldin lahburger bebek

Onlar erdi murada kerevet bize kaldı

Bu yarışta bayrağı lahburger aldı

Cem Karaca ise şöyle diyor:

üzgünüm dediği
I am sorry
duck donald'ın hamburg işi köftesi
oh yeah
pazar payı
bundan sonra
"if you eat" yersen yani
fifty fifty okey mi

inegöl işi 
ve sultanahmet
ve rumeli yani yerli malı köfteler
vah vah
işler kesat, örgütlenmeli
yola düşüp ankaralara gitmeli
eyvah
ekonomi liberal
hay allah

hamburger go home
yaşasın köfteler
bütün köftecileri türkiye'nin
birleşin, ya allah

hamburger go home
yaşasın köfteler
bütün köftecileri türkiye'nin 
birleşin, ya allah
iyi olur inşallah

netice hatice
köfteler niyazi
yani ne şehit ne de gazi
vah

netice hatice
köfteler niyazi
yani ne şehit ne de gazi
vah
yani ne şehit ne de gazi
burger oldu köfteler
maşallah

Kısacası Barış Manço diyor ki, hamburger geldi diye dünyayı kendimize dar etmemize gerek yok, lahmacunlar ölmez, kola geldi diye ayran ölmez. Hamburgeri yapan da bi insan sonuçta, önemli olan insan olmak. Piyasanın serbestleşmesinden korkmayın, dünyaya açık olun, bakın ben gezip duruyorum, kötü olsa gezer miyim?... Sene 1985, serbest piyasa önemli, özgürlük, dünyayla barış, kardeşlik önemli... İdeolojiler yerini eğlenmeye, anı yaşamaya, kendini bulmaya bırakmış.

Cem Karaca ise, daha az sözle, özet geçmesi daha zor olan şeyler söylüyor. Kendiyle bile dalga geçiyor "Türkiye'nin bütün köftecileri birleşin" diyerek. Sadece kendi çıkarını düşündüğü için hamburgere karşı mücadele etmek isteyen köfteciyle, hamburger isyanını devrime çevirmeye çalışan solcularla dalga geçiyor. Sonra köftenin hamburgere girmesiyle işsiz kalmaktan kurtulan köftecinin tekrar inşallahlara, hayırlısı olsunlara dönmesine, saman alevi gibi parlayıp sönen, çıkarlarımıza dayanan, bütünü düşünmeyen solculuğumuza inceden inceden giydiriyor.

Cem Karaca'nın biyografisini okumasak bile, şarkıları sebebiyle, tahmin edebiliyoruz gündeme bakışını. Fakat Barış Manço benim için muamma. Tabi ki çocukken çok severdim, şarkılarını da severim hala. Müsaadenizle Çocuklar'ı dinlerken gözlerim dolar, cenazesini televizyondan izleyip saatlerce ağlamıştım vs. Fakat büyüdükçe ve 90ların nasıl yıllar olduğunu anladıkça o sıralarda ne yaptığını sorgular oldum. Tüm ülkeye sözünü dinleten bu adam o yıllarda hiç mi siyasi görüşünü belli etmedi? Neden bilmiyoruz? Tam olarak ne düşünüyordu? Küçüklere sevgi, büyüklere saygı, iyi insan olmak gibi evrensel değerler dışında gündemi eleştiren bi sözü olmadı mı?

Lahburger şarkısıyla birlikte ufak bi araştırma yaparken bir röportajına rastladım, Mançoloji hazırlığındayken yapılmış, 99'da. (şurda) "Türkiye, Türk halkı, var olduğu günden bu yana hayatının en kavgalı, en gürültülü patırtılı, en uzlaşmaz günlerini yaşıyor. Ben bu ortamda bir daha albüm yapmayı düşünmüyorum." diyor. Bi rahatsızlığı var belli ki. Şimdiye kadar duyduklaırm arasında 90lar gündemine dair en politik sözü bu.

Türkiye 90larını anlamak için hayatını incelememiz gereken insanlardan biri bence Barış Manço. 70lerden itibaren başlamış albüm çıkarmaya. O'ndaki değişimi anlamak demek, Türkiye'deki popüler kültürün değişimini anlamak demek olabilir.


Güncelleme: 

Şimdiye kadar öğrendiğim kadarıyla, Barış Manço bi ara DYP'den aday olmuş, sonra adaylıktan çekilmiş. Onun dışında da apolitik takılmayı tercih etmiş. Oğlu da babasının apolitik görünmeyi tercih edişinden bahsetmiş bi ara. Fakat Fetullah Gülen'le samimi, Gülen'in Türk okullarından övgüyle bahsediyor. Plastip Show'a katılmış bir de, videosu şurada. Meclistekilerin durmadan kavga edişinden şikayet ediyor. Kısacası sağcı/solcu değil, ortada kalmayı tercih etmiş. Benim merak ettiğim zaten neci olduğu değildi, 90ların gündemi hakkında bi şeyler söylemek isteyen sağı solu kafaya takmadan konuşabilirdi. Şimdiye kadarki bilgimle "meclistekiler kavgadan başka bi şey yapmıyor" ve "Türkiye en uzlaşmaz günlerini yaşıyor" dışında daha belirgin bi laf etmemiş.

Sadece sanatını icra etmeyi, gündem hakkında yorum yapmamayı tercih edebilir insan. Sadece şarkılarında konuşur, röportajları bile nadiren kabul eder vs... Fakat televizyonda çok fazla görünen, her kesim tarafından sevilen, babacan bi tavırla önerilerde bulunan, topluma örnek olduğunun farkında olan bi insanın apolitik takılması tuhaf geliyor bana.  Böyle bir insanın sessizliği de bi sestir. Kısacası Barış Manço'nun apolitik görünmesi toplumu nasıl etkiledi, çok merak ediyorum gerçekten.